Great bhet(interaction) with the great #Scientist_Dr_Raghunath_Mashelkar

Great bhet(interaction) with the great #Scientist_Dr_Raghunath_Mashelkar sir. Lucky enough to spend around 30 mins with him.
We discussed various topics, About my book 'Ek Dhairysheel Yoddha Gandhi', work currently doing then what we can do today, relevance of Gandhian thoughts...etc
He told me to translate book in English and make this available online by PDF too so it will reach millions of people easily.

Gandhian Engineering” is a concept enunciated by Mashelkar in a talk he delivered in Australia in April 2008. More recently, in July 2010, it was further refined and redefined as “Gandhian Innovation,” and published in the Harward Business Review as an article, authored jointly by him and C.K. Prahalad. The crux of it is how to generate “more, from less, for more people”.

The galaxy of contributors is as varied as it is distinguished. To mention a few of them: #Sachin_Tendulkar,  #Amitabh_Bacchan, #Amjad_Ali_Khan, #Anil_Kakodkar, #Narayana_Murthy, M.S. #Swaminathan, #Mallika_Sarabhai, #Rahul_Bajaj, , #Sam_Pitroda & #Sunil_Gavaskar.
I am going to meet some of above soon.

We discussed on Gandhian thoughts: “Each of us must be the change we wish to see in this world”; “An eye for an eye makes the whole world blind”; “The future depends on what we do in the present”; “Earth provides enough to satisfy every man's need, but not every man's greed”; and “Truth alone will endure, all the rest will be swept away before the tide of time.”

Valid teachings

More than ever before, Gandhiji's teachings are valid today, when people are trying to find solutions to the rampant greed, widespread violence, and runaway consumptive style of living. Anu Aga, one of India's foremost women achievers, says that while, in the name of retaliation, violence and hatred are being perpetrated today Gandhiji's gospel of non-violence makes immense sense.

It was the unique non-violent movement under his leadership that earned for India freedom from the colonial rule. In spearheading the campaign against the alien rule, Gandhiji adopted the innovative techniques of civil disobedience and social transformation, which had several exemplary features.

The Gandhian technique of mobilising people has been successfully employed by many oppressed societies around the world under the leadership of people like Martin Luther King in the United States, Nelson Mandela in South Africa, and now Aung Saan Sun Kyi in Myanmar, which is an eloquent testimony to the continuing relevance of Mahatma Gandhi.

In India, economic development has been mostly confined to the urban conglomerates. In the process, the rural India that comprises 700 million people has been given short shrift. Gandhiji's philosophy of inclusive growth is fundamental to the building of a resurgent rural India. He believed in “production by the masses” rather than in mass production, a distinctive feature of the industrial revolution. It is surprising, even paradoxical, that these days Gandhian philosophy should find increasing expression through the most modern technology! Now, it is possible to establish small-scale and medium-scale factories in smaller towns and remote corners of the country, thanks to the phenomenal innovations in communication and information technologies. New technologies have brought in widespread and low-cost electronic connectivity that enables instantaneous contact between industrial units and the sellers and consumers of their products. Location and logistics are no more a limitation or constraint for industrial development.

To quote Sam Pitroda, “While the twenty-first century has been defined by globalisation, free markets, privatisation, liberalisation… it has also been marked by violence, extremism, inequity, poverty, and disparity. Amidst all this, if one poses the question of relevance of Gandhiji to our age, one is struck by an astounding need for him for our times. Gandhiji's ideals… and leadership hold an extremely relevant moral and social mirror to our society.” Thus, the Gandhian model and the modern economy seem to be getting closer to each other. True to its title, the book will inspire social scientists, wherever they may be, for all times to come. Gandhiji did not belong to an era, or an age. He belongs to the humanity for eternity.
https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=1297187910332257&id=100001231821936

(Who is Mashelkar
#Great_Scientist_Padmashree_Dr_Raghunath_Mashelkar sir #President of #Global_Research_Alliance, a network of publicly funded research and development institutes from Asia-Pacific, South Africa, Europe and USA with over 60,000 #scientists. He is the Chairperson of #Indias_National_Innovation_Foundation. He has been appointed as the first Chairperson of Academy of Scientific and Innovative Research (#AcSIR).
visit to know more about Dr. Raghunath Mashelkar http://www.mashelkar.com/
#Great_Bhet

ग्रेट भेट विथ तुषार गांधी

ग्रेट भेट विथ तुषार गांधी
साधू संत येति घरा तोचि दिवाळी दसरा असा अनुभव

खरच सरांना विचारले आणि सर आलेही
सर घरी येणार म्हटल्यावर थोडीशी धावपळ उडाली एवढा मोठा माणूस घरी येणं तेही एका अश्या व्यक्तीच्या घरी जो ना कुणी मोठा नेता आहे ना कुठल्या संघटनेतील पदाधिकारी आहे ना इतर काही आहे.आमच्या घराचा लांब लांब पर्यत राजकारण,समाजकारण, साहित्य वा इतर अश्या कोणत्या क्षेत्राशी जास्त संबंध नाही तरीही सर घरी आले.

तुषार सर हे गांधीजींचे पणतू. पण या ओळखीशिवाय त्यांनी आपल्या व्यक्तिमत्वाचा स्वतंत्र असा ठसा उमटवला आहे.
व्याख्यानादरम्यान
'बापू ही साधी व्यक्ती होती. आपल्या दुबळेपणावर प्रभुत्व मिळवून ते मोठे झाले. मी महात्मा गांधीचा वंशज नसून बापूंचा वशंज आहे' अस ते सुरवातीलाच म्हणाले. तुषार सर गांधीविचारावर कार्य करणाऱ्या जगातील अनेक देशांचे मार्गदर्शक आहेत , बराक ओबामा व अनेकांशी त्यांचे मैत्रीचे संबंध आहेत 4 दिवसांपूर्वीच ते अमेरिकेत होते तेथून आले तसे लगेच येथे आले.
पहिली भेट वर्षभरापूर्वी एका कार्यक्रमात सरांशी ओळख झाली(अन्वर राजन सरांमुळे) 5 मिनिटे बोलायचे म्हणून गेलो आणि जवळ जवळ अर्धा पाऊण तास वेगवेगळ्या विषयांवर चर्चा झाली होती मी काही विषयांवर टीकाही केली होती कि आज सोशल मीडिया मध्ये गांधीविचारांवर आपण मागे का?प्रत्येक महापुरुषाच्या मागे त्याच्या त्याच्या जातीचे लोक आहेत ते ठीक आहे पण गांधीजीना मानणारे कोट्यवधी लोक असताना आपण त्यांच्याविरुद्ध ज्या अफवा आणि अपप्रचार पसरवला जातो त्यावर काही करू शकत नाही का? वगैरे वगैर बरेच काही बोललो
पण सरांनी ती स्वीकारली आणि त्यावर कार्य करत असल्याचे सांगितले त्यांच्या जागी एखाद दुसरा कोणी असता तर हा कोण नवीन बोलणारा म्हणून विषय बदलून निघून गेला असता किंवा तू कोण मला बोलणारा असं बोलला असता
पण तसे काही झाले नाही सरांनी मनमोकळी चर्चा केली सर्व प्रश्नांची उत्तरे दिली
त्यांनतर त्यांसोबत अनेकदा फोनवर संवाद झाला सर एकदम घरातल्यासारखे बोलत."सध्या करिअर कडे जास्त लक्ष दे जे इतर कार्य करतोय ते टीम मध्ये विभागून दे, खूप व्याप घेऊ नको" असे कितीतरी मार्गदर्शन सरांनी केले जेव्हा सरांशी बोलतो तेव्हा माझ्या घरातलीच कुणीतरी वडीलधारी व्यक्ती वा मोठा भाऊ बोलत आहे असे वाटते एखादा दुसर कुणी असत तर म्हटलं असत करतोय ना माझ्या पणजोबांच्या विचारावर कार्य अजून कर पण ते तस कधीच बोलले नाहीत
कार्यक्रमाला येताना सर बस ने येणार होते आणि जाताना ही तसेच जाणार होते return तिकीट ही काढले होते पण पहिल्या दिवशी अभय सरांचा फोन आला ते म्हणाले कि कार्यक्रमातून वेळ मिळाला तर पुण्यात आपण तुषारजी आणि श्रीमद राजचंद्रजीच्या शिष्याची भेट घडवून आणू म्हणून(श्रीमद राजचंद्रजी म्हणजे ते ज्यांचा गांधीजींवर प्रभाव होता सत्संगच्या माध्यमातून त्यांचे शिष्य आजही जगभर अहिंसेचा प्रसार करत आहेत), कार्यक्रम संपल्यावर त्यांना भेटता येईल का हे पाहू व जाताना रात्री उशीर होईल म्हणून तुषार सरांसाठी special गाडी पाठवू असे बोलणे झाले याबाबत विचारले असता तुषार सरांनी गाडीला नाही म्हणून सांगितले ते म्हणाले 'मला एकट्याला सोडायला ती गाडी येणार परत पुण्याला मोकळीच जाणार नको मी बसनेच जातो पण मग एक मुंबईवरूनच गाडी arange झाली जी त्यांना घेऊन ही येईल व सोडेल ही तेव्हाही सरांनी तुम्हाला जास्त त्रास होत नाही ना हे विचारले.

सर घरी आले तेव्हा बराच वेळ सर्वांशी छान गप्पा झाल्या मम्मी पप्पा आणि सर्वांशी सर बोलले त्यांनतर सर म्हणाले कि "ते बिस्किट्स आतमध्ये घेऊन जा डब्यात ठेव त्याला हवा लागेल" एवढा मोठा माणूस पण त्याचे किती बारीक लक्ष
कार्यकर्मस्थळी प्रवेश केल्यावर तर त्यांच्या मागे लोकांची रांगच लागली फोटो काढण्यासाठी .
मुंबईहून एवढ्या लांबून आलेला माणूस पण सगळ्यांशी हसत खेळत संवाद साधत होता.
व्याख्यानानंतर सरांना मिळालेला भव्य प्रतिसाद पाहिला आणि थक्क झालो सर्व लोकांनी (त्यातही विशेष म्हणजे तरुणांची संख्या जास्त होती) उभे राहून (#standing_ovation)सलग कितीतरी वेळ टाळ्या आणि त्यानंतर घोषणा असा प्रतिसाद , व्याख्यान देताना त्यांना गहिवरून आले होते पन जेव्हा सर्वानी एवढा प्रचंड प्रतिसाद दिला तेव्हा सरांच्या डोळ्यात पाणी आले होते.

त्यांचे व्याख्यन भारतभर ठिकठिकाणी व्हावे अशी मनोमन खूप इच्छा आहे आणि त्यासाठी प्रयत्न करणार आहे कारण हे गैरसमज दूर होणं खूप महत्वाचे आहे
असो अजून बरेच लिहायचे पण शब्द मर्यादा आहेत
खरच भाग्य असत का नसत हे मला माहित नाही पण जर ते असेल तर मी तसा खूप भाग्यवान आहे कारण काहीच नसताना खूप काही माझ्याजवळ आहे

लिहिताना काही चुकले असल्यास क्षमस्व

©संकेत मुनोत
8087446346

ग्रेट भेट विथ पद्मश्री गणेश देवी सर

त्यांना भेटून 3 महिने झाले नंतर फोनवर काहीवेळा बोलणे झाले रोज लिहायचा विचार करत होतो , आपल्या मित्रमैत्रिणींनाही आपल्या जवळपास एवढी प्रेरणादायी व्यक्तीं आहे हे माहिती पडावे सोबतच ज्यांना माहित आहे त्यांच्याकडून त्यांच्याबद्दल अजून काही जाणून घेता यावे हा उद्देश होता पण रोज उद्यावर ढकलत होतो
शेवटी आज तोडके मोडके मांडूच म्हटल पहा समजतंय का

देणाऱ्याने देत जावे , घेणाऱ्याने घेत जावे घेता घेता एक दिवस, देणाऱ्याचे हात घ्यावे' अश्याच समाजाला भरभरून देणाऱ्या पद्मश्री #गणेश_देवी सरांशी काही दिवसांपूर्वी दक्षिणायन निमित्त धारवाड येथे 3 दिवस अनेक भेटी झाल्या. गप्पा, मार्गदर्शन आणि बरेच काही प्रेरणादायी अनुभव मिळाले. खूप नवीन गोष्टी शिकण्यास मिळाल्या.
एवढा मोठा माणूस पण त्याच्यात जरासाही अहंकार, attitude वा दुजेभाव नाही.
साहित्यिक, लेखक, कवी, आदिवासी विद्यापीठाचा शिल्पकार, जागतिक भाषातज्ञ आणि इतर बर्याच गोष्टी असणारे बहुआयामी व्यक्तिमत्व
त्यांच्या TV मुलाखतीनंतर आवटे सरांनी लिहिले होते
एक मराठी माणूस गुजरातेत तीन दशके राहतो. दोन भव्य संस्था उभ्या करतो. मनुष्यबळ, जमीन, इमारती, संरचना या सर्व अर्थाने मोठ्या संस्था.
आणि, वयाची साठी पूर्ण होताच, त्या संस्थेतील टाचणीही न घेता वानप्रस्थाश्रमासाठी धारवाडच्या दिशेने जातो, या माणसाला काय म्हणायचे?
आपल्याकडे  अनेक सामाजिक असो व इतर कोणते ठिकाण त्याठिकाणी त्यांचीच नवी पिढी विराजमान होत असताना सर्व काही सोडणारा हा माणूस खरेच विश्वस्त वाटू लागतो. विश्वस्त... गांधींच्या विचारविश्वातला!
संदेश भंडारे सरांनीपण त्यांच्याबद्दल म.टा. मध्ये लिहिले होते कि
त्यांच्या ‘पीपल लिंग्विस्टिक सव्‍‌र्हे’चे अनेक खंड आता प्रकाशित होत आहेत.( People's Linguistic Survey of India in 2010, which has researched and documented 780 Living Indian Languages)या बहुमोल कामाव्यतिरिक्त त्यांचं आदिवासींच्या उत्थानासाठीचं कार्यही तितकंच अमूल्य व क्रांतदर्शी असंच आहे.
गुजरात आणि मध्य प्रदेशच्या सीमेवरील कवाठ गावातुन आदिवासींकडून फक्त रताळी आणि बटाटय़ाच्या बदल्यात अमूल्य पांढरा डिंक घेणारे लबाड व्यापारी सर्रास आढळतात. इथं शोषित आदिवासींमध्ये आत्मभान जागवण्याचं देवींनी केलं आहे. गेल्या दहा वर्षांत त्यांनी आदिवासी अकादमीमध्ये दहावी-बारावी शिकलेल्या आदिवासी मुलांसाठी दहा महिन्यांचा कार्यकर्ता प्रशिक्षण वर्ग चालवला आहे. त्यातून या मुलांना विविध सरकारी योजनांचे लाभ आपल्या समाजाला कसे होतील, याचं भान त्यांनी दिलंय. त्याबरोबरच आरोग्य, शिक्षण, महिला बचत गट अशी कामंही उभी राहिली आहेत. त्यातून २४० पेक्षा जास्त तरुण कार्यकर्ते तयार झाले आहेत. हे सर्वजण आपापल्या गावात काम करतात. या सर्व गावांतून ग्रंथालय, बचत गट आणि विविध सरकारी योजनांचे लाभ पोहोचवले जात आहेत. दहा रुपयांत आरोग्य विमा, धान्य बँका, आरोग्य केंद्रे, लहान पाटबंधारे अशी जनसहभागातून उभी राहणारी कामं ते करवून घेत आहेत. त्याद्वारे बाराशे गावांतले लोक स्वयंपूर्ण होऊ लागले आहेत.
हे सर्व काम देवींच्या बरोबर पाहत असताना तिथल्या महिलांच्या अंगाखांद्यावर चांदीचे दागिने मोठय़ा प्रमाणावर दिसले होते. त्यांची पाश्र्वभूमी आणि माहिती देवींनी दिली. बचत गटाच्या माध्यमातून महिलांच्या हाती थेट पैसा येऊ लागल्याने आता त्यांना सावकाराकडे अतिशय कमी पैशाकरता दागिने गहाण ठेवण्याची वेळ येत नाही. देवींनी सांगितले, ‘हजारो वर्षांपासून या महिलांकडे परंपरेने हे दागिने आलेले आहेत. रोमच्या दरबारात दोन हजार वर्षांपूर्वीचा एक उल्लेख आहे की, ‘केवळ मसाले घेण्यासाठी इतक्या प्रमाणात चांदीचे दागिने तुम्ही का वाटता?’ अशी विचारणा रोमच्या व्यापाऱ्यांना करण्यात आली होती. रोमला हा व्यापार नर्मदासागरमार्गे चालायचा. तेव्हापासून आदिवासी महिलांकडे भरपूर दागिने होते. व्यापाऱ्यांना आदिवासी भागातून सुरक्षित येता यावं यासाठी चांदी वाटली जाई.
किलोत चांदी गहाण ठेवून त्यांच्या किरकोळ गरजा सावकारांकडून भागवल्या जात. असे आदिवासींचे शोषण सुरू होते. देवींच्या कामामुळे आदिवासींमध्ये केवळ आत्मभानच आले असे नाही, तर थेट हातात पैसाही आल्याने दागिने सावकाराकडे जायचं काही प्रमाणात थांबलंय. गेल्या पाच वर्षांत बचत गटांमुळे इथे सहा कोटी रुपयांची उलाढाल होऊ लागलीय.
आदिवासींच्या मुलांना शाळेत जायची संधी मिळत नाही. अशा १० ते १२ वयाच्या मुलांना निवडून त्यांना एक वर्ष मातृभाषेतून शिक्षण द्यायचं, नंतर त्यांना गुजरातीतून शिक्षण द्यायचं; ज्याद्वारे त्यांना शिक्षणाच्या मुख्य प्रवाहात आणता येईल! हा प्रयोग देवींनी राबवला. तोही त्यांच्या आदिवासी अकादमीद्वारे आश्रमशाळेच्या माध्यमातूनच राबविण्यात येत आहे.
आदिवासींबरोबरच छारानगर (गांधीनगर) इथल्या कंजारभाट जमातीसाठीही असंच काम देवींनी उभं केलंय. त्यातून ग्रंथालय, कौशल्यविकास आणि संगणक प्रशिक्षणही दिलं जातं. नाटक करू इच्छिणाऱ्या तरुणांना प्रोत्साहन देऊन ‘बुधन’ हा नाटय़प्रयोग बसवला गेला. तो राष्ट्रीय पातळीवर गाजला. बुधन हा आदिवासी बंगालमध्ये पोलिसी अत्याचाराला बळी पडला होता. त्याच्या जीवनावरील या प्रभावी नाटय़प्रयोगामुळे छारानगरमधले तरुण चक्क राष्ट्रीय नाटय़ विद्यालयापर्यंत पोहोचले. आपल्याकडच्या पारधी जमातीसारखाच छारा जमातीवर गुन्हेगारीचा शिक्का मारला गेलाय. देवींच्या प्रयत्नांमुळे या मुलांसाठी मीडिया स्कूल काढले गेले.  तिथे शिकून आज एक मुलगा राष्ट्रीय इंग्रजी दैनिकात क्राइम रिपोर्टर आहे, तर तिघे एनएसडीतून पदवी घेऊन बाहेर पडलेत.
नर्मदेचं पाणी आदिवासी भागातून जातं. आदिवासींच्या दारातलं हे पाणी १०० कि.मी.वरील लोकांना पुरवलं जातं आणि आदिवासी मात्र कोरडाच राहतो. हे आदिवासी कापूस उत्पादक शेतकऱ्यांकडे मजूर म्हणून काम करतात. तेही अल्प मजुरीवर. ते ऊसतोडणीसाठी तसेच शहरात बांधकाम मजूर म्हणूनही जातात. तिथे ते आठ महिने राबतात. गणेश देवींना वाटतं की, त्यांच्या कामाचं साफल्य यातच आहे, की हे आदिवासी त्यांच्या घरासमोरून जाणाऱ्या पाण्यावर आपला हक्क सांगतील आणि आपल्या आयुष्यातली वेठबिगारीसदृश परवड स्वत:च संपवतील!
त्यांना त्यांच्या वानप्रस्थ पुस्तकासाठी Sahitya Akademi Award ,  त्यांच्या आदिवासी जमातीतील कार्यासाठी त्यांना पद्मश्री पुरस्कार ,SAARC Writers’ Foundation Award, तर इतिहास जतन तसेच गुजरात मधील दुर्मिळ भाषांच्या संवर्धनासाठी प्रतिष्ठेचा समजला जाणारा Prince Claus Award (2003) ही मिळाला आहे. त्यांच्या वानप्रस्थ पुस्तकाला दुर्गा भागवत पुरस्कार, महाराष्ट्र फौंडेशन पुरस्कार असे 6 पुरस्कार मिळाले आहेत महाश्वेतादेवी आणि लक्ष्मण गायकवाड यांच्यासोबत त्यांनी The Denotified and Nomadic Tribes Rights Action Group (DNT-RAG) ची स्थापना केली.
लोकशाही, धर्मनिरपेक्षता आणि freedom of expression वरील वाढते हल्ले आणि वाढत्या असहिष्णुतेच्या निषेधार्थ आपला साहित्य अकादमी पुरस्कार परत केला.

मुक्ती देते ती विद्या! देवी नेमके हेच करू पाहताहेत. महिला बचत गट असोत की गुन्हेगारी जमातीच्या तरुणांसाठीचं मीडिया स्कूल; गणेश देवी शोषितांना आत्मभान देण्याचं काम करताहेत, त्यांना स्वतंत्र करू पाहताहेत. हे केवळ सामाजिक वा सांस्कृतिक काम नाही, तर दीर्घकालीन राजकीय व्यवस्थाबदलाच्या दिशेने टाकलेले ते पाऊल आहे. म्हणूनच ते महत्त्वाचे आहे!

कार्यक्रमावेळी तसेच त्यांच्या घरीही त्यांचे आचरण मी पाहत होतो.त्यांचा प्रत्येक संदेश त्यांच्या कृतीतून दिसत होता वेळेचा काटेकोरपणा, समयसूचकता सोबतच कोणालाही दुय्यम न समजण्याची त्त्यांची वृत्ती सगळेच खूप काही शिकवुन जात होते .त्यांच्या अनेक प्रसिद्ध पुस्तकांपैकी वानप्रस्थ हे पुस्तक नक्की वाचा

संकेत मुनोत
8087446346

संदर्भ
1-"Ganesh Devy, the man who is out to map the world's linguistic diversity". The Economic Times. Retrieved 4 July 2016.
2-क्रांतपथिक डॉ. गणेश देवी (मराठी में , लोकसत्ता,संदेश भंडारे)
3-"Ganesh Devy returns his Sahitya Akademi award". The Times of India. TNN. 11 October 2015.
4-भाषाओं की क़ब्रगाह बन गया भारत (बीबीसी हिन्दी)
5-आवाज महाराष्ट्राचा गणेश देवी मुलाखत, साम टीव्ही

Facebook-https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=1255021994548849&id=100001231821936